Ծանօթանանք Երեւանի «խնկո Ապոր» անուան ազգային մանկական օրինակելի գրադարանին (Ա. մաս)

✎ Շաքէ Մանկասարեան November 24, 2024

Գրադարանները կը մնան ոչ միայն ընթերցանութեան վայր, այլեւ ձեռնարկներ կատարելու, մշակոյթ տարածելու ու զարգացնելու տարածք՝ համագործակցելով դպրոցներու հետ:  Ի շարս նորարարական ձեւաչափերով ստեղծուած համացանցային հարթակներուն, գրադարանի դերը զօրացնելը անհրաժեշտութիւն է՝ ներկայացնելով տարբեր բովանդակութեամբ գիրքեր, որոնք կը նպաստեն ընթերցանութեան խթանումին, երեխաներու ինքնաճանաչողութեան եւ ինքնարտայայտութեան դրսեւորումներուն:

Խնկո Ապոր անուան ազգային մանկական գրադարանի տնօրէնը Ռուզան Տոնոյեանն է:  

Երեւանի խնկո Ապոր անուան ազգային մանկական գրադարանը[1]:

Գրադարանային աշխոյժ միջավայրերէն մին է Երեւանի Խնկո Ապոր անուան ազգային մանկական գրադարանը, ուր սրահները լեցուն են գրականութեան, մշակոյթի եւ արուեստի շունչով: Հոս կը կազմակերպուին բազմաբնոյթ զանգուածային միջոցառումներ՝ ինչպէս «Տարուայ յոբելեար»-ը[2], «Եւրոպական ժառանգութեան օրեր»[3], հանդիպումներ, երաժշտական ցերեկոյթներ, գիրքի շնորհահանդէսներ, վէպի քննարկումներ, բանաստեղծութեան  ժամեր, մրցոյթներ, հանդիսութիւններ եւ տօնակատարութիւններ, տօնավաճառներ, գարնանային եւ ամառային ճամբարներ, որոնք ունին եզակի հնարաւորութիւն, օրինակ՝ ամառը անցնել  գիրքերու աշխարհին մէջ` հետաքրքրական, ուրախ, ուսուցանող, ստեղծագործական միջավայրի մէջ:

Կը կազմակերպուին համակարգչային գրագիտութեան դասընթացներ, գրադարաններու նորարարական կառավարման մեթոտները  (Strengthening Innovative Library Leaders-(SILL) թեմայով գրադարանավարներու վերապատրաստութեան դասընթացներ:  

Գրադարանին առաքելութեան մաս կը կազմէ գրադարանագիտական, տեղեկատու-մատենագիտական, մեթոտական, մշակութային եւ կրթադաստիարակչական գործունէութիւն մը հետեւեալ մանրամասնութեամբ.-

• Սպասարկման սրահներու (ըստ տարիքային եւ բաժիններու շերտաւորման) եւ գիտական բաժիններու միջոցով:

• Գրադարանի ընթերցասրահը՝100 տեղով, կը սպասարկէ տարիքային տարբեր խումբերու:

• Գրադարանը ունի գիրքի անկիւններ-բաժիններ: 2019-ի տարեվերջին գրադարանի գերմանական, իրանական եւ չինական անկիւններուն կողքին աւելացաւ եւս մէկը՝ արաբական բաժինը: Գրադարանին պատրաստած կարճ տեսանիւթով կը ներկայացուի արաբական անկիւնի բաժինի ստեղծման պատմութիւնը[4]։

• Գրադարանը ունի օտար լեզուներու սրահներ, Երաժշտութիւն ունկնդրելու, հեքիաթի եւ  ազատ ժամանցի:

• Գրադարանը ունի ընթերցասրահներ: 2006-էն ի վերmգրադարանին մէջ կը գործէ «Իրանական ընթերցասրահ»-ը Հայաստանի մէջ Իրանի դեսպանութեան եւ Իրանի մշակոյթի զարգացման մանկական կեդրոնի համատեղ նախաձեռնութեամբ: Գրադարանին մէջ կը գործէ «Գերմանական ընթերցասրահ»-ը՝ գերմանալեզու հարուստ հաւաքածոյով[5]:

«Գարնանային ճամբար» ծրագիրը 2022 եւ 2023 թուականներուն իրականացուած է Խնկո Ապոր անուան ազգային մանկական գրադարանի նախաձեռնութեամբ եւ   «Իպպի Արմենիա» (IBBY Armenia) [6] մշակութային NGO-ի համագործակցութեամբ:

• Ճամբարի նպատակն է 6-13 տարեկան երեխաներուն աւելի մօտեցնել գիրքին եւ ընթերցանութեան եւ ապահովել երեխաներու բազմակողմանի գիտելիքներու ձեռքբերումը երկշաբաթեայ գարնանային արձակուրդներու ընթացքին: Օրինակ՝ երեխաները սորված են նաեւ հայկական եւ ռուսական ժողովրդական պարեր` ղեկավարութեամբ «Գոհար» պարային համոյթի ղեկավար Գ. Մարտիրոսեանի, 29 մարտ 2022-ին:

 «Ամառային ճամբար» 2022, 2023 եւ 2024 տարիներուն

«Ամառային ճամբար»-ը կը գործէ Խնկո Ապոր անուան ազգային մանկական գրադարանին մէջ՝  երկուշաբթի-ուրբաթ, ժամը` 10:00-17:00:  Ծրագիրը նախատեսուած է  6-12 տարեկան երեխաներու համար: Ծրագիրը կ’ընդգրկէ ժամանցային դասընթացքներ, ճանաչողական այցելութիւններ եւ զբօսապտոյներ տարբեր մշակութային կեդրոններ:

• 3 յունիս 2024-էն ասդին, Խնկո Ապոր անուան ազգային մանկական գրադարանի յարկին տակ ամառային ճամբարը իր շուրջ համախմբած է հայ մանուկներ` աշխարհի տարբեր երկիրներէն: 2024-ին, մայրաքաղաքէն ու մարզերէն ժամանած 6-12 տարեկան երեխաներուն միացած են Հայաստանի մէջ ամռան արձակուրդ անցնելու եկած երեխաներ Միացեալ Նահանգներէն, Ռուսայէն, Ֆրանսայէն, Պելճիքայէն, Պուլկարիայէն եւ Սպանիայէն:

• Ամռան երեք ամիսներու ընթացքին գրադարանային ճամբարին միացած են շուրջ 90 երեխայ, իսկ յաճախումներու թիւը կազմած է շուրջ 500:

• 17 յուլիս 2024 -ին, նշեալ գրադարանը հիւրընկալած է «Համազգային համահայկական ուսանողական հաւաքի մասնակիցներէն Տօնիկ Տոնապետեան եւ Կիպրոսի «Սիփան» պարախումբին ղեկավար Գոգօ Քէլէշեանը, որոնք հայկական պարեր սորվեցուցած են Միացեալ Նահանգներէն, Գանատայէն, Աւստրալիայէն, Ֆրանսայէն, Սուրիայէն, Լիբանանէն ժամանած ուսանողական հաւաքի մասնակիցներուն:

Գիրքի ճամբար մարզերու երեխաներու համար

«IBBY Արմենիա» մշակութային NGO-ի նախաձեռնութեամբ, Խնկո Ապոր անուան ազգային մանկական գրադարանի հետ համագործակցութեամբ, ինպէս նաեւ (IBBY Yamada) հիմնադրամի եւ Հայաստանի Մշակութային Հիմնադրամի աջակցութեամբ մեկնարկած է  «Գիրքի ճամբար մարզերու երեխաներու համար»:

• Ծրագրին նպատակն է նպաստել 1) մանկապատանեկան ընթերցանութեան մշակոյթի համաչափ զարգացման Հայաստանի տարածքին, մասնաւորապէս սահմանամերձ բնակավայրերուն մէջ, 2) Նպաստել, որ գիրքը դառնայ մանկապատանեկան կրթամշակութային դաստիարակութեան, մտաւոր զարգացման, ինչպէս նաեւ ամառային հանգիստի բովանդակալից միջոց մը, 3) նպաստել ընթերցելու մշակոյթի զարգացման եւ գիրք-ընթերցող կապի սերտացման:

Գրադարանին մէջ կը գործեն նաեւ թատերական, նկարչական եւ պարի խմբակներ

• Մարտ 2024-ին, Խնկո Ապոր անուան ազգային մանկական գրադարանին մէջ կը գործէ նաեւ պարի խմբակ  մը, 6-էն 18 տարեկաններու համար, սորվելու ՝ հայկական ժողովրդական պարեր, տարբեր ազգերու պարեր, ժամանակակից պարեր: Պարապմունքներու տեւողութիւնը` 1 ժամ, շաբաթական՝ 2 դասաժամ:

Ինչպէս գիտենք, ամբողջ աշխարհը ապրիլ 29-ին, կը տօնէ Պարի միջազգային օրը, որ նուիրուած է պարի բոլոր ոճերուն, նախաձեռնութեամբ՝ ԻՒՆԵՍՔՈ-ի Պարի միջազգային խորհուրդին (1982)։ 

• 29 ապրիլի 2022-ին, նշեալ գրադարանին մէջ տեղի ունեցած էր երաժշտական ցերեկոյթ՝ նուիրուած Պարի միջազգային օրուան: Ցերեկոյթին ներկայացուած էր շարք մը ազգագրական երգեր ու պարեր, այդ թուով՝ «Մշոյ սարեր», «Ապարան», «Փափուռի», «Ծաղկաձորի», «Քոչարի», «Թամզարա» եւ «Եարխուշտա»:

Գրադարանին բոլոր սրահներուն մէջ տարբեր տարիքի ընթերցողներուն համար կը կազմակերպուին օրուայ խորհուրդին համահունչ բազմաբնոյթ, հետաքրքրական կրթամշակութային միջոցառումներ. –

• Տիկնիկային ներկայացում, («Հեքիաթ»-ի սրահին մէջ գրադարանի տիկնիկային թատրոնը եւրոպական հեքիաթի հիման վրայ կը բեմադրէ ներկայացումը):

• Գերմաներէն, սպաներէն, ֆրանսերէն, անգլերէն, դանիական մանկապատանեկան պատմուածքներու ընթերցում եւ քննարկում, ՄԱԿ-ի եւ ԻՒՆԵՍՔՈ-ի գործունէութեան մասին:  

• Նկարչական ցուցահանդէս (ուր աշակերտներու աշխատանքներուն մէջ կը ներկայացուին պատկերացումները եւրոպական մշակոյթն ու արուեստը, որոնք կ՛արտացոլեն հեղինակներու ստեղծագործական երեւակայութիւնն ու հմտութիւնները):

• հեքիաթներու բարձրաձայն ընթերցանութիւն:

• բաց դաս (կը ցուցադրուին եւրոպական գրականութեան, պատմութեան եւ մշակոյթի մասին պատմող տեսանիւթեր, եւրոպական մշակութային ժառանգութիւնն ու անոր պահպանման կարեւորութիւնը):

• Երաժշտական վիքթորինա՝ գրադարանի ձայնադարանէն կը հնչեն Պեթհովէնի, Շթրաուսի, Մոցարթի ու Վիվալտիի ստեղծագործութիւններէն հատուածներ, այնուհետեւ մասնակից Երեւանի դպրոցի աշակերտները կը գուշակեն ստեղծագործութիւններու հեղինակները, ապա կը ծանօթանան երգահանի  կենսագրութիւններուն եւ գործունէութեանը:

 «Եւրոպական ժառանգութեան օրերու ճամբար» նախագիծը մտայղացողն ու կազմակերպողը եւ նախաձեռնողը  Խնկո Ապոր մանկական գրադարանն է:  

• Ան կ՛իրականացուի Եւրոպայի խորհուրդի «Եւրոպական ժառանգութեան պատմութիւններ» ծրագրին մէջ գրադարանի մրցանակի արժանացած «Հեքիաթի դեսպաններ»[7] հեղինակային նախագիծի ծիրէն ներս:

• Նշեալ ճամբարի երեք օրերու ընթացքին տեղի կ՛ունենան նկարչութեան վարպետութեան դասեր, հեքիաթապատումներ, քննարկումներ:

• Գրադարանի նախաձեռնութեամբ «Եւրոպական ժառանգութեան օրերու ճամբար» ծրագիրը տեղի կ՛ունենայ մարզերու երեխաներու եւ պատանիներու համար. Ինչպէս Լոռիի մարզի Սպիտակի քաղաքային գրադարանին մէջ, Հրազդանի համայնքային գրադարան, Սիւնիքի մարզային ու համայնքային գրադարաններ, Տավուշի մարզի Աչաջուր բնակավայրի մշակոյթի տան մէջ, որ իր շուրջ կը համախմբէ գիւղի ընթերցասէր եւ արուեստասէր երեխաները:

Գրադարանավարի վերապատրաստութեան դասընթացք

 Հայաստանի կրթութեան, գիտութեան, մշակոյթի եւ մարզանքի նախարարութեան աջակցութեամբ Խնկո Ապոր անուան ազգային մանկական գրադարանը կ՛իրականացնէ «Վարպետաց դասեր» խորագրով «Գրադարանավարներու վերապատրաստման դասընթացք» ծրագիրը:  Դասընթացներուն մասնակցած են Արարատի, Արմավիրի, Գեղարքունիքի, Արագածոտնի, Լոռու, Շիրակի, Տավուշի, Կոտայքի և Վայոց ձորի մարզային եւ համայնքային գրադարաններու 50 աշխատակիցներ:

• Ամենամեայ ծրագրին նպատակն է ապահովել շարունակական կրթութիւնը գրադարանային ոլորտին մէջ, նպաստել գրադարանավարներու մասնագիտական աճին եւ կարողութիւններու զարգացման:

• Ծրագիրը միտուած է նաեւ ամրապնդելու գործընկերային կապերը, նպաստելու համագործակցութեան զարգացման մարզային ու համայնքային գրադարաններու միջեւ: Դասընթացքի օրակարգը կ՛ընդգրկէ՝ գաղափարներու մշակում, փորձի փոխանակում, կառավարչական կարողութիւններու եւ հմտութիւններու զարգացում:

• Եռօրեայ դասընթացքներուն ընթացքին Խնկո Ապոր անուան ազգային մանկական, Ամերիկեան համալսարանի Փափազեան, Աւ. Իսահակեանի անուան քաղաքային, Հայաստանի գիտութիւններու ազգային ակադեմիոյ գրադարաններու փորձառու գրադարանավարներն ու ոլորտի մասնագէտները մասնակիցներուն կը ներկայացնեն գրադարանային գործի գործառոյթներու նոր գիտելիքներ, մեթոտներ, հմտութիւններ, ոլորտային մարտահրաւէրներու յաղթահարման ուղղուած արդի մօտեցումներ:

• Դասընթացքները տեղի կ՛ունենան քանի մը փուլերով (2 փուլ, 4 փուլ), իւրաքանչյուրը երկօրեայ յագեցած ծրագիրով: Տեսական եւ գործնական երկօրեայ հանդիպումներու ձեւաչափը կ՛ընթանայ առցանց եւ առկայ եղանակներով:

Մեթոտներու կիրառման գործին մէջ առաջնակարգ կը համարուին գիրքի նկատմամբ հետաքրքրութեան ձեւաւորման, քննական մտածողութեան, նիւթի շուրջ երկխօսելու ու միտքեր փոխանակելու ունակութեան զարգացմանն ուղղուած քայլերը:  

Նաեւ իւրաքանչիւր տարիքային խումբի համար կիրառելի մեթոտներէն են՝ թատերականացուած բեմադրութիւններու ու պատկերազարդումներու ազդեցութիւնը երեխայի մտաւոր եւ յուզական ներաշխարհին վրայ, ուր  գրական ստեղծագործութիւններու հերոսները տարբեր իրավիճակներու մէջ  ուղիներ  գտած են  յաղթահարելու դժուարութիւններն ու խնդիրները:

«Գրադարաններու նորարարական կառավարման մեթոտները» վերապատրաստման դասընթացք

Նշենք, որ «Հայկական գրադարանային ընկերութիւն» հասարակական կազմակերպութիւնը (Mortenson Center The University of Illinois Library) Միացեալ Նահանգներու Իլինոյի համալսարանի Մորթենսըն միջազգային գրադարանային ծրագրերու կեդրոնին հետ համատեղ՝ 2016-ի հոկտեմբեր 17-28 կազմակերպած է «Գրադարաններու նորարարական կառավարման մեթոտները» (Strengthening Innovative Library Leaders-(SILL) թեմայով գրադարանավարներու վերապատրաստութեան դասընթացքներ:

Դասընթացքներու շարքին կարեւոր է նշել, որ 1991-ին գրադարանի համակարգչային բաժինը Հայաստանի մէջ առաջինն է, որ կազմակերպած է համակարգչային գրագիտութեան դասընթացքներ:

«Երեխան ընթերցող դառնալու իրաւունքի պաշտպանները» խորագրով վերապատրաստութեան դասընթացք:

• Խնկո Ապոր անուան ազգային մանկական գրադարանի հիմնադրութեան 90-ամեակին առիթով, 4-6 հոկտեմբեր 2023-ին տեղի ունեցած է «Երեխան ընթերցող դառնալու իրաւունքի պաշտպանները» խորագրով վերապատրաստութեան դասընթացքը, զոր վարած է Իրանի Մանկապատանեկան գրականութեան հետազօտական հիմնարկի տնօրէն, հետազօտող-դասախոս, «IBBY Asahi reading promotion award»-ի մրցանակակիր, ոլորտի հեղինակաւոր եւ փորձառու մասնագէտ Զոհրէ Ղայենին:

Դասընթացքներու աւարտին բոլոր մասնակիցները վկայականներ կը ստանան:

7 հոկտեմբերի 2024-ին, Գրադարանավարի օրը, գրադարանին մէջ տեղի ունեցած է «Լաւագոյն գրադարան» մրցոյթի պարգեւատրման արարողութիւնը։

Ծանօթագրութիւն

Խնկո Ապոր անուան ազգային մանկական գրադարանը հիմնադրուած է 1933-ին: 1935-էն ի վեր կը կրէ մանկագիր «Խնկո Ապոր» անունը: 1962-ին ստանալով պետական կարգավիճակ, դարձած է հանրապետութեան մանուկներն ու պատանիները սպասարկող մանկական եւ դպրոցական գրադարաններու մեթոտական կեդրոն մը:

• Գրադարանի հաւաքածոն: Առ 1 յունուար 2024, կը կազմէ 544282 գիրք, պարբերական մամուլ, տեսալսողական նիւթեր, ելեկտրոնային տեղեկատւութեան ժամանակակից միջոցներ (հայերէն, ռուսերէն եւ 58 օտար լեզուով):

• Տարուայ ընթացքին գրադարանը կը կազմակերպէ աւելի քան 100 կրթամշակութային միջոցառումներ:

• 2004-ին միացած է Հայաստանի գրադարանային միացեալ (automated) ինքնաշխատացման ցանցի ձեւաւորման աշխատանքներուն. «Aleph» ծրագրով կը կատարուի հայատառ եւ ռուսատառ գրականութեան մուտքագրում, իսկ 2014-ին ստեղծուած ելեկտրոնային տուեալներու շտեմարանը ստեղծուած է ընթերցողներու սպասարկումը  արդիւնաւէտ կազմակերպելու նպատակով:

Շարունակելի…